اسفندان: وزیرامور اقتصادی و دارایی کشورمان در سفر یک روزه به اسلواکی به بررسی زمینه های همکاری مشترک میان تهران و براتیسلاوا پرداخت.

مسعود کرباسیان در دیدار با معاون نخست وزیر و وزیر اقتصاد اسلواکی به توسعه هر چه بیشتر روابط دو جانبه به ویژه روابط تجاری و اقتصادی دو کشور تاکید کرد.

وی در این دیدار که سایر مقامات بلندپایه اقتصادی و تجاری اسلواکی نیز حضور داشتند، توسعه روابط بانکی، صنعتی و تجاری را از اولویت‌های مهم اقتصاد دو کشور دانست و ضمن تشریح موقعیت اقتصادی ایران، به سوابق روابط صنعتی دو کشور از زمان استقلال اسلواکی در سال ۱۹۹۳ میلادی تاکنون که دائما در حال رشد و گسترش بوده، اشاره کرد.

کرباسیان در این دیدار اظهار داشت: اسلواکی یکی از مهمترین کشورهای طرف همکاری ایران در بلوک شرق اروپا به حساب می‌آید که حتی پیش از استقلال این کشور نیز همکارهای در قالب روابط میان دو کشور ایران و چک‌اسلواکی وجود داشته‌است.

وزیر اقتصاد کشورمان در این دیدارها با اشاره به موقعیت استراتژیک منطقه ای، امینت داخلی، توانمندی‌های بخش‌خصوصی، پتانسیل‌های درونی اقتصاد ملی و همچنین بازار ۴۰۰ میلیونی مناطق پیرامون کشورمان، خواهان ترسیم نقشه راه هدفمند، همه‌جانبه و توسعه‌گرا برای روابط دو کشور شد.

کرباسیان در این دیدارها همچنین به صادرات کالاهای کشاورزی ایران به اسلواکی اشاره کرد و بیان داشت که این نوع صادرات در آینده روابط دو کشور می‌تواند به زمینه‌های دیگر که ایران در آنها دارای پتانسیل‌های صادراتی است گسترش یابد. او همچنین ضمن اشاره به واردات ایران از اسلواکی که عمدتا در حوزه‌های صنعتی و تجهیزات حمل‌ونقل و نیروگاهی صورت می‌گیرد، خواهان تنوع بیشتر روابط اقتصادی دو کشور و بخصوص توسعه روابط فی‌مابین بانکی شد.

پیش از این ایران و اسلواکی با امضای اسناد تجاری پایه به معنای موافقتنامه اجتناب از اخذ مالیات مضاعف و نیز موافقتنامه حمایت از سرمایه گذاری ها گام‌های مهمی در زمینه توسعه ارتباطات خود برداشته‌بودند که در این دیدارها نیز ضمن بررسی ابعاد و کارنامه اقدامات قبلی، زمینه‌های اصلاح روندها در جهت توسعه‌ سرمایه‌گذاری‌های مشترک مورد بحث و بررسی مقامات دو کشور قرار گرفت.

گفتنی است، در جریان مذاکرات قبلی میان مقامات دو کشور، تفاهم نامه سرمایه گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران و اگزیم بانک اسلواکی به امضا رسیده بود که در این سفر نیز بررسی پیشرفت اقدامات اجرایی در راستای توافقات قبلی از محورهای گفت‌وگوی طرفین بود.

براساس این گزارش در نتیجه گسترش همکاریهای اقتصادی دوجانبه، حجم مبادلات تجاری دو کشور در سال های اخیر از حدود ۵۰ درصد رشد برخوردار شده است. حجم مبادلات اقتصادی دو کشور در سال ۲۰۱۵ به بیش از ۲۵ میلیون یورو بالغ شده‌بود که کمتر از ۱۹ میلیون یورو آن صادرات اسلواکی به ایران و بیش از ۶ میلیون یورو آن صادرات ایران به اسلواکی بوده است.

پس از این دیدارها وزیرامور اقتصادی و دارایی کشورمان و تیم همراه، اسلواکی را به مقصد اتریش ترک کردند.

همیشه افراد شیادی پیدا می شوند که از سادگی افراد سوءاستفاده می کنند و شهرت یا پولی به جیب می زنند. بعضی از داستان هایی که در ادامه می آیند، شاید در حال حاضر برای ما بسیار احمقانه به نظر بیایند اما بدون شک در زمان خود سروصدای زیادی به پا کرده بودند. بعضی دیگر از داستان ها، همین امروز هم بسیار خلاقانه اند. در این متن با تعدادی از خبرها و شایعات دروغین جذاب آشنا می شویم.

مشاهده پری دریایی در نیویورک

این موجود کریه که از سواحل فیجی پیدا شده بود؛ در جولای ۱۸۴۲ به نیویورک رسید. در خبرها آمده بود دکتر «جی گریفین»، عضوی از سالن اجتماعات تاریخ طبیعی بریتانیا، این موجود را به آمریکا آورده است؛ کسی که معتقد بود پری های دریایی وجود دارند. این موجود که «پری دریایی فیجی» نامگذاری شده بود، توجه شومنی به نام «پی.تی بارنوم» را به خود جلب کرد. او این پری دریایی را در موزه اش به نمایش گذاشت و افراد زیادی را به سمت موزه کشاند.

نمایش اختصاصی پری دریایی توجهات زیادی را به خود جلب کرد و روزنامه های زیادی هم این خبر را منتشر کردند. اما در روزهای بازدید جمعیت عظیمی که به نمایشگاه آمدند، کاملا ناامیدشدند چون فهمیدند که این پری دریایی در حقیقت نیمی میمون و نیمی ماهی است. بعدها معلوم شد که کل ماجرا بازارگرمی از طرف بارنوم بوده و گریفین هم، طبیعت شناسی قلابی بوده است. این موجود را در حقیقت ماهیگیران ژاپنی برای مراسم خودشان درست کرده بودند.

اسیر جنگی که بعد از ۴۸۰۰ کیلومتر پیاده روی به خانه رسید

در سال ۱۹۳۲ سایه جنگ جهانی اول بر آلمان سنگینی می کرد. فرانسه اعلام کرد تمام اسیران جنگی آلمانی را آزاد کرده است. برای همین وقتی «اسکار دابمن» داستان عجیب خود را روایت کرد، توجه زیادی به او جلب شد. او توضیح داد که ۱۶ سال اسیر فرانسوی ها بوده تا این که به نحوی توانسته فرار کند و ۴۸۰۰ کیلومتر پیاده رفته تا به قایقی در ایتالیا برسد و از آن طرف به سمت آلمان بیاید. داستان دابمن تا حدی او را در آلمان محبوب کرد که او به نمادی برای رایش سوم تبدیل شد. در حالی که فرانسوی ها هیچ نشانه ای از او در مدارک شان پیدا نکردند. در نهایت معلوم شد که او مجرم تحت تعقیبی بوده که با این روش می خواسته به کشور خود برگردد و نازی ها فریب خورده بودند.

درخت ماکارونی در سوییس

درست است که درخت پول نداریم، اما درخت ماکارونی که داریم البته اگر اخبار بی بی سی را باور می کنید. این خبر فوق العاده در تلویزیون و در روز دروغ اول آوریل ۱۹۵۷ به صورت کاملا جدی به وسیله «ریچاغرد دیمبلبی» گزارش شد. مجری بخش پانوراما گزارش داد که چطور زمستانی نه چندان سرد باعث شده مزارع زیادی از ماکارونی در جوار دریاچه لوگانو رشد کنند. در نظر بسیاری از بینندگان ساده اندیش انگلیسی این خبر جدی می آمد چون درخت هایی را نشان می داد که از آن رشته ماکارونی را برداشت می کردند. هیچ کس دیمبلبی را وقتی گفت پس از سال ها آزمون و خطا اکنون در کنار هر دریا و رودخانه ای می توان چنین محصولی را کاشت، زیر سوال نبرد.

حدود هشت میلیون نفر این خبر را تماشا کردند. درخت ماکارونی کار خودش را کرد. این خبرنگار بی بی سی، بعدها تلاش کرد که این موفقیت را تکرار کند، اما نتوانست. تلاش او یک بار سر خبری بود که در سال ۱۹۸۰ اعلام کرد؛ خبر این که ساعت بیگ بن قرار است دیجیتالی بشود. تلاش بعدی در سال ۲۰۰۸ بود؛ یعنی انتشار ویدیویی در یوتیوب که پرواز پنگوئن ها را نشان می داد. هر دو دروغ های جذابی بودند، اما هیچ کدام موفقیت ۱۹۵۷ را تکرار نکردند.

هیولای لخ نس واقعی است

یکی از معروف ترین موارد دروغین در این مطلب، همین هیولای عزیز لخ نس است. در سال ۱۹۳۴ روزنامه «دیلی میل» برای صحت گزارش هایی مبنی بر وجود این هیولا، یک شکارچی به نام ودرال را مامور بررسی این موضوع کرد. او هم این موضوع را با دیدن ردپای این هیولا تایید کرد. بعد از این که صحت این موضوع رد شد، ودرال مورد تمسخر همه قرار گرفت. اما این شکارچی انتقامجو قصد فراموش کردن این موضوع را نداشت. او با همکاری نفری دیگر عکسی را منتشر کرد که تا به امروز چیزی از شهرت آن کم نشده است.

شکاکان همیشه به اصالت این عکس مشکوک بودند تا زمانی که در سال ۱۹۸۴، ژورنال عکاسی بریتانیا با دلیل و مدرک ثابت کرد که این عکس در حقیقت از موجودی با طول یک تا دو متر گرفته شده است. باز هم بسیاری از افراد جعلی بودن آن را قبول نداشتند، تا زمانی که در سال ۱۹۹۴ پسرخوانده ودرال تایید کرد که این ماجرا دروغی بیش نیست. اما باز هم بسیاری از افراد گوش شان به این حرف ها بدهکار نیست و قاطعانه وجود این هیولا را باور دارند.

کشف دفتر خاطرات هیتلر در شهر درسدن

در آوریل سال ۱۹۸۳، سردبیران مجله «استرن» فکر کردند با پرداخت شش میلیون دلار و چاپ خاطرات شخصی هیتلر، معامله خوبی کرده اند. مسئولان مجله آن قدر ذوق زده شده بودند که از هیچ کارشناسی برای بررسی صحت این دفترچه کمک نگرفتند. همان طور که واضح است این دفترچه جعلی بود و در حقیقت کار جاعلی به نام «کونراد کاجا» و روزنامه نگاری به نام «جرد هایدمن» بود که ادعا کرده بودند این دفترچه را از خرابه ای در درسدن پیدا کرده اند. مقامات پلیس هر دوی آنها را به زندان انداختند.

کشف سکونتگاه اسب آبی در ماه

این ماجرا به شیطنت بزرگ ماه هم معروف است. جریان از این قرار است که شش مقاله در سال ۱۸۳۵ و در روزنامه «سان» به چاپ رسید؛ با این مضمون که سکونتگاه های جدیدی در ماه کشف شده اند. مورد عجیب تر ساکنان این سکونتگاه بودند که آدم فضایی ها نبودند؛ تک شاخ ها، اسب آبی و حتی انسان های پرنده در این مکان زندگی می کردند.

رقیب روزنامه سان یعنی «نیویورک هرالد» این دروغا را افشا کرد، اما در کمال تعجب کسی به مقاله آن توجهی نداشت. منبع این مقاله، ستاره شناسی انگلیسی بود (که ۱۳ سال پیش از این اتفاق فوت کرده بود) و گویا تلسکوپی آنچنان قوی داشت که می توانست سطح ماه را ببیند. روزنامه سان از این شایعه حسابی سود کرد و شماره های فراوانی از روزنامه های خود را فروخت. این شایعه تا پنج سال دوام آورد تا زمانی که نویسنده آن به دروغین بودنش اعتراف کرد.

پیدا شدن مقبره شاه آرتور افسانه ای در گلاستونبری

این شیطنت به قرن ۱۲ میلادی بر می گردد؛ وقتی راهبه های گلاستونبری که بعد از آتش سوزی برای دریافت کمک مالی تلاش می کردند، برای به سر زبان انداختن دِیر خود، این داستان را سر هم کردند. در سال ۱۱۹۰ میلادی، آنها این شایعه را پخش کردند که اسکلت شاه افسانه ای بریتانیا و همسرش زیر کلیسای آنها دفن شده است. به خاطر اعتقادی که مردم نسبت به مقدس بودن مکان گلاستونبری داشتند، این شایعه به سرعت پخش شد. این شایعه برای قرن ها باقی ماند، حتی پس از آن که این دیر در جریان بازسازی ها تخریب شد.

در ۱۹۸۱ این شایعه دوباره زنده شد؛ وقتی که گزارش شد صلیبی سربی در گلاستونبری پیدا شده است که شایع شده بود مربوط به شاه آرتور است. اما بعدا معلوم شد که کاشف این صلیب یعنی «درک ماهونی»، خودش آن را به امید دریافت کمک مالی برای پرداخت بدهی های خود آنجا گذاشته بود.

افشای نقشه حمله متفقین به وسیله سرباز مرده

شایعات و شیطنت ها همه برای سرگرمی و بازی نیستند. بعضی از آنها می توانند ارتش را درگیر خود کنند. در جولای سال ۱۹۴۳ متفقین درصدد حمله به سیسیل برای ضربه زدن به نیروهای متحدین بودند. برای این که حواس ارتش نازی ها از این حمله پرت شود، ایده ای خلاقانه به وسیله دو افسر عالی رتبه پیشنهاد شد. در این عملیات که به نام عملیات گوشت معروف شده بود، قرار بود جسد بیماری فوت شده از ذات الریه به همراه مدارکی مبنی بر حمله متفقین به یونان و ساردینیا به سمت مناطق متحدین به آب انداخته شود. این اطلاعات البته غلط بودند، ولی باعث شد نیروی زیادی در سیسیل باقی نماند و کار را برای متفقین بسیار راحت کند.

لو رفتن فیلم کالبدشکافی فضایی ها

در سال ۱۹۹۵ تصاویری پخش شد که نشان می داد کسی دارد یک آدم فضایی را کالبدشکافی می کند. این فیلم ها که به وسیله «ری سانتیلی» درست شده بودند، در ابتدا به عنوان مدارکی برای این موضوع که ما در جهان تنها نیستیم، مطرح شدند. اما کمی بعد متخصصان تقلبی بودن این فیلم را افشا کردند. به گفته متخصصان این جراحان وسایل خود را اشتباه به دست گرفته بودند و وقتی که دوربین به جسد نزدیک می شود ناگهان دوربین از فوکوس در می آید که خود نشانه ای بر جعلی بودن ماجراست.

به خاطر همین هم سانتیلی دیگر فیلمش را برای بررسی به هیچ متخصصی نداد. در سال ۲۰۰۶ بود که او اعتراف کرد این تصاویر جعلی بوده اند، ولی تصاویر اصلی وجود داشته اند که به خاطر کیفیت پایین شان امکان نمایش نداشته اند. در همان سال فیلمی با همین موضوع ساخته شد که او سمت تهیه کنندگی اجرایی آن فیلم را داشت. این فیلم به عنوان یکی از بهترین خبرهای دروغین برون مرزی شناخته شده است.

دستگاهی که آب را به طلا تبدیل می کند

امروزه چنین اختراعی بیش از حد خوش باورانه به نظر می آید اما در سال ۱۸۹۷ سرمایه گذاران حاضر بودند پول های زیادی بابت آن بدهند. مخترعان این دستگاه مدعی بودند که به وسیله آن می توانند آب شور را به طلا تبدیل کنند. افراد پولدار ولی بی فکر، به شدت مشتاق این دستگاه شده بودند. هر شب سازندگان دستگاه مقداری طلا در ساحل و کنار آن می گذاشتند تا نشان دهند دستگاه مقداری طلا تولید کرده است. آنها می دانستند کلاهبرداری شان زیاد طول نمی کشد برای همین هر کدام با ۲۰۰ هزار دلار پول در جیب های شان فرار کردند.

کشف حلقه گمشده بین انسان و میمون

این مورد یکی از هوشمندانه ترین شیطنت های این فهرست است. وقتی که در سال ۱۹۱۲ جمجمه ای معروف به مرد پیلت داون کشف شد، سروصدای زیادی به پا کرد. بعد از بررسی به وسیله دانشمندان، آنها اعلام کردند که این کشف حلقه گمشده بین انسان و میمون است. ۴۰ سال بعد از این ماجرا که دوباره آن را بررسی کردند، فهمیدند که این جمجمه شامل آرواره اورانگوتان به همراه دندان های شمپانزه است؛ جعلی بسیار هوشمندانه که هیچ وقت معلوم نشد چه کسی مسبب آن بوده است.

کشتزارکاری از یوفوها

ظهور حلقه های کشتزار در بریتانیا تا سال ۱۹۹۱ به صورت مرموز باقی مانده بود؛ تا وقتی که دو کشاورز ادعا کردند از سال ۱۹۷۶ این کارها زیر سر آنها بوده است. «داگ بویر» و «دیو چورلی» با استفاده از طناب و الوار یک شوخی دوستانه را به شیطنتی بزرگ تبدیل کردند. مردم معمولا فضایی ها، ارواح و … را مسئول این کارها می دانستند اما در نهایت معلوم شد این اشکال، کار این دو نفر بوده است.

رویدادهای واقعی که بیشتر شبیه شایعه هستند تا واقعیت، اتفاقاتی نه چندان دروغین

آزمایش آمریکا برای بررسی قدرت فرا طبیعی

یکی از عجیب ترین آزمایش های تاریخ، جریانی بود که پنتاگون طی سال های ۱۹۷۲ تا ۱۹۹۵، ۲۰ میلیون دلار برای آن خرج کرد. آزمایش هم به این ترتیب بود که به افراد مکان هایی را نشان می دادند که تا به حال آنجا را ندیده بودند و از آنها می خواستند رویدادهایی را که در آن مکان اتفاق می افتاد ببینند.

کشتی برای سگ ها

این داستان عجیب مربوط به سال ۱۹۶۰ است؛ وقتی که زوج مشهور «الیزابت تیلور» و «ریچارد برتون»، کشتی کوچکی را خریدند که سگ های شان در آن زندگی کنند چون در آن زمان بریتانیا قوانین سفت و سختی مربوط به قرنطینه داشت.

پلاتی پوس

در سال ۱۷۹۹، کاپیتان «جان هانتر» به موجود عجیبی برخورد که شبیه هیچ حیوانی نبود. مشخصات این حیوان که شامل نوکی مانند اردک و پوستی مانند موش کور بود، آن چنان برای مردم بریتانیا غیرقابل توجیه بود که این کشف را رد کردند.

مجله همشهری

یوسف اسفندیاری

سلامت نیوز: مردم رودبار ۲۸سال بعد از زلزله، از آن شب سیاه و درس‌هایی که از آن گرفته‌اند به همشهری می‌گویند.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از همشهری، «قیامت» تنها کلمه‌ای است که فاطمه می‌تواند برای توصیف آنچه در روز زلزله‌ دیده بود، استفاده کند. آن روز زمین تکه‌ای از خود را که روستای فَتَلَک روی آن قرار داشت از خود کنده و روی روستای فیشُم انداخت؛ هر چه را که داشت؛ خاک، سنگ، درخت، خانه‌های کاهگلی و مردمی را که نیمی‌شان خواب بودند، انداخت روی روستایی که خود در حال ویرانی بود. بولدوزر هرچه کند جنازه‌ سالمی دست مردم عزادار نداد، همین شد که امام‌جمعه وقت از مردم خواست رضایت دهند که اینجا مزارستان جمعی شود. منظره این روستا‌ها از دوردست- ۲۸سال پس از زلزله رودبار و منجیل- ۷ جای شکست کوه و زمینی است که دیگر چیزی روی آن نمی‌روید. تنها بنای باقیمانده از زلزله غسالخانه‌ای‌است که دیگر مرده‌ای در آن نمی‌شویند. فردا سالگرد زلزله ۷.۴ریشتری رودبار، منجیل و طارم است که بامداد پنجشنبه ۳۱خرداد سال ۶۹ جان حدود ۳۵هزار نفر را گرفت و حدود نیم میلیون نفر را آواره کرد. درست زمانی که مردم همچون این روزها سرگرم تماشای جام‌جهانی و مسابقه فوتبال برزیل و اسکاتلند (در جام‌جهانی ۱۹۹۰ ایتالیا) بودند رودبار ۶۰ثانیه لرزید و بیش از ۲۰۰هزار واحد مسکونی به تمامی ویران شد. زمین، خانه‌های قدیمی و کاهگلی و مردمی را که نتوانستند در آن یک‌دقیقه فرار کنند بلعید. سنگ و خاک و درخت بود که از بالای کوه به پایین سرازیر می‌شد. برق‌ قطع شده بود و تنها فکری که در آن تاریکی به ذهن ساکنان منطقه خطور می‌کرد، وقوع قیامت موعود بود. از آن دقیقه مرگبار تا‌کنون ۲۸سال گذشته و داغ مردم این منطقه هنوز تازه است. سازه‌های غیرمقاوم در برابر زلزله یکی از اصلی‌ترین دلایل تعداد زیاد کشته‌شدگان زلزله رودبار و منجیل عنوان شد، با این حال هنوز در این منطقه خانه‌هایی ساخته می‌شود که به گفته کارشناسان زلزله، با زمین‌لرزه‌های ضعیف‌تر از آن شب سیاه، ویران خواهند شد. مردم هنوز هم در سینه‌کش کوه‌هایی که زمانی یکجا به پایین‌دست فروریخته‌اند خانه و ویلا می‌سازند. به گفته اهالی، بیشترشان محلی نیستند و نمی‌دانند قهر زمین با مردمان این قسمت از ایران که به‌شدت زلزله‌خیز است چه می‌تواند بکند.

ترک‌های همیشگی

مرد میانسال و آفتاب‌سوخته منجیلی، پس از زلزله در محله‌ای دیگر زندگی کرده است. مهدی نظری، از اهالی منجیل، جای خانه‌ قدیمی‌اش را از بلندی‌های بادگیر شهر نشان می‌دهد و می‌گوید: «وسعت شهر از آن روزها کمی بیشتر شده است ولی آن زمان وقتی از اینجا شهر را نگاه می‌کردید، جز ویرانی چیزی نمی‌دیدید. از ویرانه‌ها فقط صدای شیون می‌آمد. بچه‌هایم شب زلزله فوتبال نگاه می‌کردند. گاوهایم سروصدا می‌کردند. فکر کردم دزد آمده یا شغال به آغل زده. زدم بیرون که ببینم چه خبر است که یکهو همه‌‌چیز زیرورو شد. همه بیدار بودیم و توانستیم فرار کنیم اما حیوان‌هایم همه تلف شدند».

مرد برای نشان دادن عظمت زلزله به مزارستانی که در دوردست دامن گسترده اشاره می‌کند و می‌گوید: «قیامت بود؛ پر از جنازه‌هایی که در ملافه پیچیده شده بودند و بی‌غسل و کفن دفن می‌شدند. من و ۳ برادرم تا غروب باید ۵ قبر می‌کندیم. آن‌قدر شلوغ بود که نمی‌توانستیم یک لحظه کلنگ‌مان را زمین بگذاریم. همه مرده داشتند و می‌خواستند برایشان قبر بکنند. خیلی‌‌ها دست خالی بودند». هر جمله‌اش را با قیامت بود تمام می‌کند و ادامه می‌دهد: «امیدوارم آنچه دیدم دیگر تکرار نشود». او خانه‌اش را که اسکلت فلزی دارد نشان می‌دهد و می‌گوید: «پس از زلزله سال۶۹ بارها زلزله‌های کوچک آمده و هربار دیوار خانه‌‌ام ترک برداشته ولی با بتونه، دستی به آن کشیده‌ام و رنگش زده‌ام».

خانه‌اش تازه رنگ شده و ترکی به دیوارهای درونی ندارد ولی ترکی افقی در سرتاسر دیوار پشتی خانه‌اش نقش بسته است. ۲۷سال پیش با دست‌های خود خانه‌اش را با سنگ‌ و سیمان ساخته است. او می‌گوید: «این خانه را با وام ساخته‌ام. نقشه‌اش مهندسی است. گفتند اسکلت خانه باید فلزی باشد و مهندسان باید بر ساخت آن نظارت کنند تا بتوانی وام بگیری. الان هم می‌خواهم در روستای پدری‌ام در علی‌‌آباد با وام روستایی خانه بسازم. برای دادن ۲۰‌میلیون تومان وام ناظرها بارها خانه‌ام را بازدید کرده‌اند ولی ماه‌هاست که کارم عقب افتاده و قیمت‌ها هم هرروز بالا می‌رود». او خیال می‌کند خانه‌ای که بعد از زلزله با اسکلت فلزی‌ ساخته با زلزله‌ای به‌شدت آن سال هم ویران نمی‌شود.

تازه‌واردهایی که زلزله را ندیده‌اند

زن میانسالی که زود ازدواج کرده و زود هم مادربزرگ شده است، می‌گوید: «آقام در بالکن فوتبال می‌دید و من بچه شیر می‌دادم. کسی تا آن موقع چیزی از زلزله نشنیده بود. وقتی زمین شروع کرد به لرزیدن و دیوار فرو ریخت، فکر کردیم جنگ شده و اینجا را بمباران کرده‌اند. ۲ تا بچه‌ام خوابیده بودند و پسر شش ماهه‌ام را شیر می‌دادم. آن موقع‌ها در سریال «اوشین» دیده بودم که در زلزله یکی از شخصیت‌ها خودش را روی بچه‌‌هایش انداخته بود؛ خودم را روی بچه‌هایم انداختم. در از چهارچوب کنده شده بود افتاده بود روی شوهرم و سرش زخم شده بود. به زور در را از رویش برداشتم. تا فردا که کمک رسید سرگیجه و حالت تهوع داشت. برق‌ قطع شده بود، همه‌جا را غبار گرفته بود».

خاطرات اقدس از شب زلزله در روستای هرزویل منجیل با ترس و گریه همراه است. او می‌گوید: «همه جیغ می‌کشیدند. خانه‌های همسایه‌ها کاهگلی بود و خیلی‌ها زیر آوار دفن شده بودند. در آن تاریکی چشم چشم را نمی‌دید، نتوانستیم به همه کمک کنیم. خانه دوطبقه ما را پدرم ساخته بود که فقط ۲ ستون فلزی داشت ولی مثل خانه‌‌های الان پی نداشت. از روی پشته‌‌های آوار دیوارهای خانه از طبقه دوم به کوچه آمدیم ولی کوچه هم با آوار دیوار خانه‌های اطراف بسته شده بود. خانه‌های ماسوله را تصور کنید، خانه‌های روستای هرزویل هم همان‌طور بود».
یکی از همسایگانش را به یاد می‌آورد که با ۴ بچه خردسالش زیر آوار جان داد، تازه عروسی که یک هفته از عروسی‌اش گذشته بود و روی خوش از زندگی ندید و نوزاد ۴۰‌روزه‌ای که زنده بیرون آمد ولی پدرو مادرش مرده‌ بودند.

او صبح‌ها در سوپرمارکت پسرش که روزها در شرکت توانیر کار می‌کند، کار مشتری‌ها را راه می‌اندازد. همان‌طور که اجناس را توی کیسه‌های پلاستیکی به مشتری‌ها می‌دهد می‌گوید: «۵‌ماه در چادر زندگی کردیم و آبان همان سال به نوبت به ما کانکس دادند. دولت ۷۰۰ تومان به ما داد که برای خودمان خانه بسازیم. ما هم آمدیم پایین هرزویل. شوهرم حاضر نشد برای خانه سقف آجری بسازد. سقف خانه‌ام حلبی است و با راویز ساخته شده. دیوارها را بادبند زده‌‌اند. به همین خاطر خیلی وقت‌ها که زلزله می‌آید ما اصلا متوجه ‌نمی‌شویم. همین ۳-۲ ‌ماه پیش از سروصدای همسایه‌‌ها فهمیدیم خبری شده. خانه‌های سبک کمتر از زلزله آسیب می‌بینند».

او در پاسخ به این سوال که آیا محلی‌‌ها آن روزها را آن‌قدر به‌خاطر می‌آورند که خانه‌های نو را ضد‌زلزله بسازند یا نه؟ می‌گوید: «محلی‌های اینجا ترجیح می‌دهند خانه‌های‌شان کوچک‌‌تر اما محکم باشد تا اگر دوباره زلزله آمد آن ویرانی را تجربه نکنند اما غریبه‌ها زمین‌های روستاییان را خریده‌اند و برای خود ویلاسازی می‌کنند. نمی‌دانم چطور می‌سازند. اگر آنها هم آنچه را که ما تجربه کردیم تجربه کرده باشند، خانه‌شان را محکم می‌سازند».

هر خلافی قیمتی دارد

همه کسانی که زلزله را تجربه کرده‌اند به یک اندازه از آن درس نگرفته‌اند. این را می‌توان از معماری خانه‌ها و دیوارچینی‌ آنها فهمید. در هر دو شهر رودبار و منجیل و به‌خصوص روستاهای آن می‌توان خانه‌هایی را یافت که ساده‌ترین اصول مقاوم‌سازی‌ ساختمان در برابر زلزله را رعایت نکرده‌اند. نمای ساختمان‌ها نشان می‌دهد که امید اهالی به این است که زلزله هوس گذر مجدد از این منطقه را نداشته باشد.

مردانی که در سوپرمارکتی در شهر منجیل جمع شده بودند با به میان آمدن بحث زلزله، ایرادات شهری را که در آن زندگی می‌کنند پشت هم ردیف می‌کنند؛ یکی می‌گوید: «شما اینجا هر خلافی بکنید می‌توانید قیمت آن تخلف را بپردازید. شهرداری برای این تخلفات جدول قیمت دارد». دیگری می‌گوید: «کل منجیل سیستم فاضلاب ندارد و همه زیر خانه‌های خود و بعضا همسایه‌ها چاه فاضلاب کنده‌اند. هر بنای ۲۰۰متری ۲چاه می‌خواهد، تصور کنید اگر زلزله بیاید، حتی اگر آوار روی سرمان نریزد، ساختمان‌ها در این چاه‌ها فرو خواهند رفت. چاه‌کن‌ها سوادی درباره زلزله ندارند که بدانند چاه و اتاق زیر آن را چطور باید بکنند که در برابر زلزله مقاوم باشد. می‌گویند یکی از شهرک‌ها سیستم تصفیه‌خانه دارد ولی خودتان بروید از اهالی محله بپرسید که آیا از این سیستم تصفیه‌خانه استفاده می‌کنند یا آنها هم چاه زده‌اند؟ مردم می‌دانند خانه‌های‌شان چه آنها که درست پس از زلزله ساخته‌ شده‌اند و چه آنها که بعدها ساخته‌ شده‌اند در برابر زلزله مقاومت چندانی ندارد ولی باز معتقدند که این شهرداری است که باید نظارت کند».

در تاریکی گور می‌دویدم

«در کردستان سرباز بودم که خبر دادند زلزله آمده. ماشین‌ها تا تونل پیش از شهر می‌آمدند، پیاده شدم و شروع کردم در تاریکی مطلق تونل دویدن. بارها خوردم به دیوار و آواری که از سقف روی زمین ریخته بود. فکر می‌کردم در تاریکی گور می‌دوم. خانه پدری‌ام در خلیل‌آباد رودبار را از روی درخت‌های زیتون حیاط شناختم. همه خانه‌های محله ویران شده بود؛ حتی خانه ما که اسلکت فلزی و چوبی داشت. مادر و برادرزاده‌ام جانشان را از دست دادند»؛ مسعود توانا که کاردانی عمران خوانده و پیمانکار ساختمان است در ادامه می‌گوید: «اگر زلزله‌ای به‌شدت سال۶۹ بیاید باز ویرانی به بار خواهد آورد. خانه‌هایی که پس از زلزله ساخته شد‌ه‌اند و الان حدود ۲۷سال عمر دارند با مصالح خوبی ساخته نشده‌اند. آن زمان مصالحی که می‌دادند کفاف سازه مهندسی‌ساز را نمی‌داد؛ مثلا مهندس ناظر می‌گفت باید تیرآهن ۱۸بزنیم ولی مردم نداشتند و تیرآهن ۱۴می‌زدند. اگر بالای ۷‌ریشتر زلزله بیاید، بعید می‌دانم خانه‌ها دوام بیاورند».

او معتقد است که حکایت خانه‌های روستایی از خانه‌های شهری جداست؛ «مهندسان ناظر در شهر بهتر عمل می‌کنند تا در روستا. مالکان در روستا هیچ‌گونه تجربه ساخت‌وساز ندارند و می‌خواهند با مبلغ کمتر خانه‌ای بزرگ‌تر بسازند. آنها به حرف «اوستا کار»گوش می‌دهند. اگر او بگوید نیاز نیست از فلان مصالح استفاده کنی، به حرفش گوش می‌کنند. اینجا بعضی از مردم به حرف اوستاکارهایی گوش می‌دهند که تجربه زلزله ندارند و برای کسانی خانه می‌سازند که عزیزانشان را در زلزله از دست داده‌اند. اوستاکارها هم ملاحظه جیب مردم را می‌کنند؛ مثلا مابین ستون‌ها را به جای ۲عدد تیرآهن، یکی می‌زنند. در واقع استحکام بنا به توان مالی مالک بستگی‌ دارد. اگر سری به روستاهای اطراف رودبار بزنید می‌توانید چنین خانه‌هایی را ببینید».

تا زنده‌ام غمگینم

با وجود گذشت ۲۸سال از زلزله ،هنوز حرف زدن درباره آن روزها برایش سخت است. دست به دامن پدرش می‌شود که فقط به این دلیل زنده مانده که در روز زلزله با او به تهران آمده بود. حرف از زلزله اشک پیرمرد ۶۵ساله را در می‌آورد. جز این دختر، همه اعضای خانواده و فامیلش، از عمو و خاله و… همگی جانشان را از دست داده‌اند. دنیای خالی خود را با ازدواج مجدد ساخته است. پسرش از کنارش رد می‌شود و با خنده می‌گوید: «ما مونتاژ بعد از زلزله‌ایم». لبخندی محو به چهره پیرمرد می‌آید، می‌گوید: «در کل خانواده ابراهیمی، ما ۲۵۰ نفر را از دست دادیم. من جمعه شب رسیدم به روستا. هیچ‌چیز روی زمین نمانده بود؛ حتی درخت. ۸۴نفر از همسایه‌هایمان زیر دربند ماندند. رانش زمین همه‌‌چیز را ویران کرد. فقط بعضی از خانه‌ها در روستای پایین‌دست فیشم سالم ماندند. نیمی از خانه ما فرو ریخت. نانی که همسرم پخته و در تشت گذاشته بود سر جایش مانده بود؛ طوری که انگار هیچ اتفاقی نیفتاده بود. چه می‌شود کرد، نظر خدا شامل حال ما نشد. دختر با چشمان گریان حرف‌های پدرش را ادامه می‌دهد: «دولت به اهالی ۴ روستای ویران‌شده، این طرف کوه زمین داد و روستای جدیدمان نامش شد دولت‌آباد ولی اینجا کجا و آن همه باغ و چشمه‌ای که از دل کوه درمی‌آمد کجا. اگر آن منطقه امن بود دوست داشتیم باز هم به همانجا برگردیم. اینجا خانه‌ها به هم چسبیده و بی‌دار و درخت هستند؛ انگار شهر است نه روستا.

پیرمرد حالا در حیاط خانه چوبی‌ که پس از زلزله در دولت‌آباد ساخته، بنای دو طبقه‌ای با اسکلت فلزی می‌سازد که هیچ‌ نشانی از رعایت اصول مقاومت در برابر زلزله در آن دیده نمی‌شود. بین آجرهایی که روی دیوار رو به کوچه چیده شده‌اند هیچ ملاتی نیست و از قوطی‌های فلزی ۸تا ۱۲سانتی به جای ستون اصلی ساختمان استفاده شده است. پیرمرد در توجیه سازه جدید می‌گوید: «آن زمان این خانه را با بودجه کمی که دولت داده بود ساختیم. وسعمان به بیشتر از این نمی‌رسید، حالا هم وسعمان نمی‌رسد که قسمت جدید ساختمان را با مصالح بهتر بسازیم».

او این خانه را برای روزهای تعطیل ساخته است و می‌گوید: «هر‌کسی برای خودش ساخت‌وساز می‌کند. اگر دنبال وام بروم ۲‌برابرش را باید برگردانم. با کدام پول؟ من که دیگر زمینی برایم نمانده که زارعت کنم. آهن از ۲روز پیش کیلویی ۵۰۰تومانگران‌تر شده است».

بازگشت به معماری قدیم

روستای نصفی، از توابع رودبار، از روستاهایی است که در زمان زلزله آسیب و تلفات زیادی متحمل شد. هم‌اکنون بیشتر خانه‌های روستا چوبی هستند و پس از زلزله ساخته شده‌اند. برخی از خانه‌ها نیز که پس از زلزله برای بار دوم ساخته شده‌اند اسکلت بتنی دارند.

دیوارچین خانه‌های قدیمی و جدید بلوک‌های سیمانی است. آهنگر این روستا که ۲۸ سال پیش ۲۵ساله بود می‌گوید: «خانه‌هایی که با گل و سنگ ساخته شده بودند از همه بیشتر آسیب دیدند. ساختمان‌هایی که اسکلت چوبی اورجنی دارند (اسکلت چوبی که در دیوارهایش نیز به‌صورت ضربدری تیرک چوبی می‌گذارند) نیز در زلزله خراب می‌شوند ولی اسکلت‌های زگالی (اسکلت چوبی که ابتدا تیرهای عمودی را علم می‌کنند، سپس تیرهای افقی را توسط طناب‌های گیاهی یا فلزی به تیرهای عمودی می‌بندند و بعد بدنه با چوب‌های مقاوم به‌صورت اریب در هم تنیده می‌شود) در زلزله وارونه هم بشوند، ویران نمی‌شوند». بهبود آشتا، خانه خود و مادرش را که کنار هم است و یک‌سال پس از زلزله، خودش آن را ساخته نشان می‌دهد و می‌گوید: «اسکلت زگالی مثل فنر عمل می‌کند. هنگام زلزله مثل ننو کمی تکان می‌خورد و چوب‌هایش به هم ساییده می‌شود. اگر از داخل با گچ و خاک ساخته شده باشد شاید ریزش کند ولی قامت ساختمان برجا می‌ماند. الان اگر زلزله بیاید از داخل خانه نمی‌آیم بیرون، چون مطمئنم برای این سازه اتفاقی نمی‌افتد».

آن‌طرف‌تر خانه برادرش است که آن را هم خودش ساخته. عمارتی دوطبقه، بزرگ و امروزی است که اسکلت بتنی دارد. خانه با نظارت بخشداری و مهندس ناظر ساخته شده است و مثل همه خانه‌های نوساز، سنخیتی با بافت روستاهای گیلان ندارد. ۱۲ستون دارد که درون هر ستون ۸ میلگرد گذاشته است. او می‌گوید: «اگر خانه بساز و بفروشی باشد نمی‌شود به آن اطمینان کرد ولی اینجا هر کسی برای خودش خانه می‌سازد».

اینجا حداقل از کوه آوار نمی‌آید

مرتفع‌‌ترین خانه‌هایی که در شهر رودبار ساخته شده، خانه‌های مسکن مهر است. دیدن آن خانه‌ها از پایین کوهی که زمانی با غریدن زمین، آوار سنگ و خاک و درخت به پایین دست فرستاده، وحشتناک است. هر قدر در مسیر مسکن مهر بالاتر بروید نمای کلی شهر بیشتر خود را نشان می‌دهد. اسکلت لاغر خانه‌هایی که در سینه‌کش کوه ساخته شده‌اند شکننده به نظر می‌آیند و تردیدی نیست که در صورت وقوع زلزله‌ای دیگر ویران می‌شوند. در خط‌الراس کوه مشرف به رودبار، ۱۱بلوک از فاز اول مسکن مهر راه‌اندازی شده و سکنه در آن مستقر شده‌اند. سلمان، راننده آژانس است که با پرداخت ۵۰میلیون تومان، یک‌ماه پیش به این محل نقل مکان کرده است. او می‌گوید: «زمین اینجا از آن پایین محکم‌تر است و درصورت زلزله، از بالا هم سنگ رویش نمی‌آید». ترس او از همان مصیبت مشترکی می‌آید که در نوجوانی‌ تجربه کرده. او شب را در صحرا مانده بود و پس از زلزله، در راه رسیدن به خانه سنگ‌های عظیمی را دیده بود که از بالای کوه به سمت شهر غلتیده بودند. سعید می‌گوید: «البته اینکه زمین اینجا محکم است یک حرف است باید دید دیوارهای خانه‌های مسکن مهر هم محکم است یا مثل خانه‌‌های مسکن مهر کرمانشاه فرو می‌ریزد. من که به خانواده‌ام گفته‌ام کنار دیوار نخوابند. در دیوارهای اینجا از آهن‌های ضربدری که در بناها می‌گذارند استفاده نشده است. همین که زمینش سفت است برای من کافی است».

بچه‌هایی که هیچ تصوری از زلزله ندارند

در رودبار دانش‌آموزان آخرین امتحان‌های خود را می‌دهند و در کوچه‌‌ها کمتر می‌توان پیدایشان کرد. نیما دانش‌آموز موتورسواری است که در مقطع راهنمایی درس می‌خواند. او چیز زیادی از زلزله سال۶۹ نمی‌داند و می‌گوید: «مادرم خیلی از اعضای خانواده‌اش را در زلزله از دست داده است، بنابراین دوست ندارد در این‌باره حرف بزند و خاطره‌ای تعریف کند. هرچه می‌دانم از مدیر مدرسه شنیده‌ام. آنها وقتی می‌خواهند در مانور زلزله سخنرانی کنند کمی از خاطراتشان تعریف می‌کنند». سجاد دانش‌آموزی دیگری است که در محله وسط بازار رودبار، اوقات فراغتش را در تعمیرگاه موتورسیکلت می‌گذراند. همه آنچه او درباره زلزله می‌داند ایستادن در کنج دیوار یا پناه گرفتن زیر میز است. او که هیچ تصوری از آنچه بر این شهر رفت ندارد، می‌گوید: «در مدرسه به ما یاد داده‌اند که زیر پنجره‌های شیشه‌ای و وسط ساختمان نمانیم . منجیل و رودبار هر از چندگاهی لرزه‌های خفیفی را تجربه می‌کنند که منجر به ترک‌های ریز روی دیوار خانه‌ها می‌شود. این لرزه‌ها اگرچه منجر به ویرانی نمی‌شوند ولی برای اهالی منطقه یادآور شبی است که مردم دنیا سرگرم تحلیل‌های غیر کارشناسی در مورد فوتبال بودند و آنها منتظر آفتاب فردا صبح برای شیون و تدفین. توان «زندگی» بیشتر از «مرگ» است آن‌قدر که می‌توان این صحنه‌ها را فراموش کرد و دوباره از نو همه چیز را ساخت.

مطمئنم دیگر زلزله نمی‌آید

خانه گوهر قبل از زلزله با خشت و آجر ساخته شده بود. پس از زلزله مردان خانواده او تصمیم می‌گیرند خانه نو واقع در روستای خرشک را با چوب‌های سبک، گل و حلبی بسازند؛ سبکی سازه باعث شده که لرزه‌های ۵-۴ریشتری با ترک‌های ریز به خیر بگذرد اما او به بنایی که در شهر منجیل با آهن و آجر ساخته‌شده است بیشتر اعتماد می‌کند. او تصور می‌کند «گاز آتشفشان» از زیر زمین شهر خارج شده و آن زلزله اصلی و ویران‌کننده در این منطقه آمده است و دیگر به آن شدت تکرار نمی‌شود. او البته به تصورات مادربزرگش که معتقد بوده لرزه‌هایی که آنها‌ را از خانه بیرون می‌کشد و خاک هوا می‌کند، از خشم گاوی است که زمین را روی شاخ‌هایش نگه داشته و خود در دریا زندگی می‌کند، می‌خندد و می‌گوید: «خانه‌های قدیمی همه کیفیت یکسانی داشتند و در برابر زلزله‌های کم ریشتر همه به یک اندازه می‌لرزیدند اما پس از زلزله سال۶۹ هر‌کس دستش بازتر بوده و توانسته پول بیشتری خرج کند، خانه بهتری ساخته است. به هر حال هر‌قدر پول بیشتری داشته باشی امنیت بیشتری هم داری».